Soms gebeurt er iets heel bijzonders in je leven. Ik mocht te gast zijn in Museum Voorlinden in Wassenaar, om het boek bij de expositie The Devil: a life, te laten signeren door zanger en kunstenaar Nick Cave himself. Misschien kent u hem niet, maar lees toch maar even door. Officieel mocht er niet worden gefotografeerd, omdat ook tijd kostbaar is. Maar Nick NAM zijn tijd, zodat ik kon vertellen wat ik allemaal wel niet aan hem waardeer. Omdat hij maar liefst twee zonen aan de dood heeft verloren, vertelde ik hem ook over onze eerstgeborene Enja (1990-2020). Zij kon het leven niet meer aan en koos, zorgvuldig en bewust, voor zelfeuthanasie. Hoe lang geleden? Ik flapte eruit: al vier jaar. Meteen gecorrigeerd met nog maar vier jaar… Sad, sad… Dat ik weer begin op te krabbelen en te genieten van goede momenten (ja, ik blijf het proberen), dankzij een slotzin die ik nooit meer zal vergeten. ‘Please do take care of yourself…’ Vervolgens zweefde ik met mijn kippenvelletjes en kersvers gesigneerde catalogus door de exposities. Maarten haalde mij op, en kiekte mij tenslotte thuis met het boek. Ik kon nog net denken: wat kijk ik toch vreemd. Want ik ben immers blij? En daar waren ze dan, mijn tranen. Toch was het een unieke ontmoeting, en natuurlijk blijft deze 63-jarige de rest van haar leven een fan van deze lotgenoot en soulmate.
Al vier jaar? Nog maar vier jaar!
Ook wie Nick Cave, de Australische zanger van de Bad Seeds die nu in Brighton woont, nog niet kent, raad ik aan zijn unieke serie van 17 keramische beeldjes eens te bezoeken in Museum Voorlinden. Zij gaan eigenlijk niet echt over de duivel, maar over ieder mens. Want er is essentiële goedheid in iedereen, én ook behoefte aan het kwade. Beide lopen door de beeldjes heen. Raadselachtig zijn ze, humoristisch, kitscherig. De ‘catalogus’ lijkt ook haast een kinderboek: Before the beginning of things, the Devil awoke from a long sleep. – I am a thing of war and I will do battle with the whole world, said the Devil. – In the doing of the wounding, he too was wounded.
En dan komt het keerpunt van het boek. Want, omdat het in zijn aard lag, doodde de duivel zijn eerstgeboren kind. Dicht bij Nicks eigen emoties, blijft dat een trieste zin die alles voor hem verandert. De plotselinge verschuiving vergelijk ik maar even met Leonard Cohens (die kent u vast!) There’s a crack in everything… Want ieder mens kan iets overkomen dat verwoestend is. Maar je kunt er ook van leren een beter mens te worden. Zodra Cave herkende dat hij in deze duivelse serie eigenlijk bezig was met de dood van zijn zoon, bewoog zijn proces zich snel en fanatiek richting vergeving. Cave wilde, net als ik eigenlijk, sorry zeggen over wat er is gebeurd is met ons kind. En meer: dat juist tegen ons kind zeggen. Aan het eind van Caves duivelse parabel, wordt de dode volwassene met zijn hoorntjes vergeven door het kind. Nicks poging om een balans te herstellen lukt, doordat hij eigenzinnigheid en schoonheid in keramiek, en zeker ook in zijn muziek, de wereld in brengt. Cave wil het allerbeste mogelijk maken, met de gebroken klei die hij zelf is. Maar zonder verhalen is hij niets. Ook aan de hand van de christelijke verhalen leert hij ons de wereld te begrijpen. Waar kunst aan onze gevoelens raakt, kan zij ons overtuigen. Zelfs zijn duiveltjes, voorzien van konijnen, matrozen en naakte liefjes, werden in onschuld gemaakt. En daardoor raken ze ons enorm en zijn ze zelfs bijna leuk.
Hij wil ‘sorry’ zeggen tegen zijn kind, net als ik
Caves laatste cd heet Wild God. Niet als iets boven ons, maar als aanwezig in ons, in alles. Fans noemen vooral zijn latere concerten spirituele ervaringen. Over zijn muziek zei Cave in Geloof, hoop en ravage (2024): ‘Ik heb meer dan twintig albums gemaakt en ik kan niet keer op keer hetzelfde doen. Je moet, op zijn minst een deel van de tijd, verblijven in de wereld van het mysterie, onder die grote en angstaanjagende artistieke wolk van niet-weten. De creatieve impuls is voor mij een vorm van verbijstering, en vaak dissonant en verontrustend. Hij knaagt aan je gekoesterde zekerheden, hij morrelt aan je idee over wat acceptabel is. Hij is de drijvende kracht die jou leidt waar hij heen wil gaan. En niet andersom. Jij leidt hem niet.’ Tijdens optredens lijkt Nick meer zichzelf te zijn en tot leven te komen, te midden van het gemeenschappelijk doel van band en publiek. ‘Waar kunnen we vandaag de dag zoiets ervaren, behalve in een kerk? Het gemeenschappelijke doel is ontzag. En het gevoel van verwondering. (…) Het is niet zo dat ik een nummer moet of zelfs maar wil schrijven. De wereld kan makkelijk zonder het zoveelste Nick Cave-liedje. Maar de nummers hebben een veelomvattende functie voor me. Als je ze op een rij zet, vormen de nummers een spoor dat mij helpt betekenis te geven aan mijn leven en richting te vinden.’
Daarnaast gaat Nick Caves muziek ook over rouw. ‘We vinden allemaal onze weg door de rouw, maar ik heb die uiteindelijk ervaren als een spiritueel en levens-veranderend proces. Arthur heeft mij daar gebracht. Ook Susie, mijn vrouw, bracht hij daar. Rouw stelt eisen aan ons. Vraagt ons empathie te hebben, begripvol te zijn, vergevingsgezind te zijn, ongeacht ons lijden. En onszelf af te vragen: waar dient het allemaal voor? Dat biedt een enorme kans. We kunnen die kans grijpen of verkwanselen en uit onze handen laten glippen. Ik hoop dat dat eerste zal gebeuren. Ik voel dat de bereidheid er is, ondanks wat men ons wil laten geloven. Ik heb de hoop dat we, uiteindelijk, bij elkaar zullen komen, ook al zijn we op dit moment verder van elkaar verwijderd dan ooit.’
Zijn lied Spinning Song raakt mij enorm. Het lijkt een volksverhaal over Elvis Presley, het beeld van een dwarrelende veer of ziel die opstijgt, upward and upward. Het beeld van Nicks vrouw Susie, zittend aan de keukentafel. Luisterend naar de radio. Want dat is Nicks laatste ongeschonden herinnering aan zijn vrouw, voordat zij het nieuws over Arthurs dood moesten horen. ‘Arthur belt me, ik neem op, maar het is niet Arthur. Het is een onbekende die zijn telefoon, rugzak en schoenen had gevonden in een veld vlak bij de zwarte windmolen net buiten Brighton. De onbekende zegt ook tegen me dat er politie actief is bij de klif vlak bij de windmolen. Dan is er een plotselinge razende paniek, en we bellen 999.’
Dit is tussen jou en mij
Drie jaar na de dood van Arthur ontstond Nick Caves geweldige en authentieke website, The Red Hand Files (2018). Vanuit zijn zoektocht naar de juiste woorden voor het onheil dat hen overkwam, leert hij kwetsbaar te leven en open te staan, ook voor de noden van anderen. ‘Dit is tussen jou en mij. Laten we zien wat er gebeurt. Veel liefs, Nick.’ Een gewaagde en instinctieve keuze, maar ook een overrompelend succes. Ook in Nicks Red Hand Files draait het om schuld en vergeving: ‘Als ik aan Arthur denk, als ik ergens rustig zit en hem daadwerkelijk ervaar, voel ik een zwaarte in mijn hart. Ik denk dat het Arthur misschien spijt wat er met hem gebeurd is, en dat het hem spijt dat wij zulke pijn voelen vanwege zijn dood. Als vader voel ik dat hij mijn verantwoordelijkheid was en dat ik op het verkeerde moment wegkeek, dat ik niet waakzaam genoeg was. Ik weet dat Susie dit ook voelt, het kwelt haar als moeder. En het werk dat ik doe – mijn albums, The Red Hand Files, de beeldjes – en ook het werk dat Susie doet, met haar adembenemende hartverscheurende, spookachtige jurken, – er is geen liedje of een woord, geen naald of een draad, die niet vraagt om vergeving, die niet zegt hoezeer het ons spijt.’
Waarom de duivelse beeldjes en Nick Caves muziek mij zó raken dat ik, inmiddels 60-plus, toch echt een fan werd, is duidelijk. Ook mijn eigen kunst is vaak vertellend, symbolisch en kent levendige beelden. Maar waarom deze zanger zo goed past bij onze wereld van vandaag de dag, is dankzij de hoop. ‘Ja, als je het mij vraagt zit hoop in alles, tot in het allerkleinste. Hoop is optimisme met een gebroken hart.’
De tentoonstelling in Museum Voorlinden is inmiddels verlengd t/m 16 maart.
Een deel van dit artikel verscheen in Mondig 1 van 2025
Tekst: Hedi Hegeman
Beeld: Museum Voorlinden/Sian Davey (Courtesy of Michael Hoppen Gallery)
